Trò chuyện với con cái là yếu tố quan trọng, nhưng con trẻ cần nghe bao nhiêu lời nói mỗi ngày mới đủ? Câu trả lời là: càng nhiều càng tốt. Tuy nhiên, không chỉ số lượng mà chất lượng cuộc trò chuyện cũng rất quan trọng.

Việc tường thuật các hoạt động hằng ngày, thêm một từ mới hay đặt câu hỏi sẽ giúp thúc đẩy những tương tác ngôn ngữ chất lượng với trẻ.

Ảnh hưởng của điện thoại thông minh đối với giao tiếp giữa cha mẹ và con cái

Tác động của điện thoại thông minh đến mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái đã được bàn luận từ lâu. Một nghiên cứu gần đây cho thấy việc sử dụng điện thoại có thể ảnh hưởng đáng kể đến cách các bà mẹ giao tiếp với con. Cụ thể, khi sử dụng điện thoại, số từ trung bình mẹ nói ra mỗi phút giảm 16% so với lúc không dùng điện thoại. Thậm chí, chỉ cần dùng điện thoại trong 1–2 phút, số từ đã giảm tới 26%.

Ngày nay, smartphone trở thành vật bất ly thân trong cuộc sống, dùng để tra đường, thanh toán, kết nối với mạng xã hội... Trong khi đó, các bậc phụ huynh thường được nhắc nhở rằng họ đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc giúp trẻ học nói. Chính vì vậy, câu hỏi khiến nhiều cha mẹ trăn trở là: Nếu mình nói ít đi 16%, liệu con có chậm phát triển ngôn ngữ 16% không?

Lượng lời nói: Nói càng nhiều, con càng học được nhiều

Các nhà khoa học đã tìm hiểu mối quan hệ giữa lời nói của cha mẹ và khả năng ngôn ngữ của trẻ, từ đó đặt ra câu hỏi: “Điều gì quan trọng hơn, số lượng hay chất lượng lời nói?”

Số lượng lời nói được định nghĩa là tổng lượng ngôn ngữ mà trẻ nghe được, bao gồm lời nói trực tiếp với trẻ, những cuộc trò chuyện trẻ nghe được xung quanh, cũng như âm thanh từ TV và các thiết bị điện tử.

Một nghiên cứu nổi tiếng năm 1995 của hai nhà khoa học Betty Hart và Todd Risley đã theo dõi 42 gia đình và đo lượng lời nói mà trẻ em nghe được. Kết quả cho thấy đến năm 3 tuổi, trẻ trong các gia đình khá giả nghe được nhiều hơn khoảng 30 triệu từ so với trẻ trong gia đình có thu nhập thấp hơn. Phát hiện này làm dấy lên nhiều cuộc tranh luận về chính sách và truyền cảm hứng cho các chương trình can thiệp nhằm khuyến khích cha mẹ nói chuyện với con nhiều hơn. Tuy nhiên, con số “khoảng cách 30 triệu từ” này đã bị đánh giá là phóng đại, vì chỉ dựa vào việc ngoại suy từ lượng từ nghe trong một giờ.

Ngày nay, công nghệ hiện đại cho phép đo lường chính xác hơn nhờ công cụ LENA (Language Environment Analysis). Đây là thiết bị ghi âm nhỏ mà trẻ có thể đeo trong túi áo, giúp ghi lại mọi âm thanh trong 24 giờ.

Các nghiên cứu sử dụng LENA chỉ ra rằng, càng nhiều từ cha mẹ trực tiếp nói với con, trẻ càng phát triển vốn từ vựng. Đặc biệt, các cuộc đối thoại qua lại giữa người lớn và trẻ có tác động mạnh mẽ nhất. Ngược lại, lời nói trẻ chỉ nghe “ké” như người lớn nói chuyện với nhau hoặc tiếng từ TV mang lại hiệu quả thấp hơn đáng kể.

Chất lượng lời nói: Tương tác thực sự mới là điều quan trọng

Chất lượng lời nói phức tạp và đa dạng hơn nhiều so với số lượng. Trên thực tế, chất lượng có thể còn quan trọng hơn.

Chất lượng có thể được hiểu là mức độ tương tác giữa cha mẹ và con: họ có thực sự tham gia cuộc trò chuyện không? Trẻ có hứng thú và đáp lại không? Tương tác hai chiều giúp trẻ lắng nghe và tiếp thu tốt hơn. Đồng thời, đây là cơ hội để cha mẹ mở rộng lời nói của trẻ và giúp trẻ phát triển thêm vốn từ.

Ví dụ, khi trẻ nói “Con mèo”, người lớn có thể đáp lại: “Đúng rồi, con mèo đen. Con nghĩ nó đang đi đâu vậy?”. Việc mở rộng lời nói như vậy giúp trẻ học thêm từ mới, hiểu sâu sắc hơn về cách sử dụng ngôn ngữ.

Chất lượng cũng bao gồm mức độ phong phú trong từ vựng và ngữ pháp. Một số phụ huynh dùng nhiều từ ngữ đa dạng, trong khi người khác lại sử dụng những từ đơn giản lặp đi lặp lại. Khi trẻ lớn hơn, việc được tiếp xúc với ngôn ngữ đa dạng sẽ quan trọng hơn là chỉ nghe đi nghe lại cùng một từ.

Điều gì quan trọng hơn: Chất hay lượng?

Câu trả lời là: không đơn giản. Không có “số lượng” nào được khuyến nghị, nhưng nói càng nhiều càng tốt. Tuy nhiên, cuộc sống làm cha mẹ rất bận rộn, vì thế, một cuộc trò chuyện ngắn nhưng chất lượng cũng có thể mang lại hiệu quả tương đương.

Dưới đây là 5 gợi ý đơn giản để tăng cả số lượng và chất lượng trò chuyện với trẻ:

1. Theo sở thích của con

Dù trẻ muốn đọc đi đọc lại một cuốn sách đến nhàm chán, hãy kiên nhẫn và cùng con khám phá những điều con yêu thích. Trẻ học tốt nhất khi được dẫn dắt theo sự tò mò tự nhiên của mình.

2. Tường thuật mọi việc

Hãy nói về những việc bạn đang làm: nấu cơm, tắm cho con, đi siêu thị… Đây là cách đơn giản để con học thêm từ mới thông qua các tình huống thực tế.

3. Thêm một từ

Khi con nói, hãy mở rộng lời của con bằng cách thêm một từ. Ví dụ: Con nói “Con mèo”, bạn có thể đáp “Đúng rồi, con mèo đen”. Một thay đổi nhỏ nhưng giúp con học được cấu trúc ngôn ngữ phong phú hơn.

4. Nói mẫu câu đúng

Khi con nói sai, đừng vội sửa. Hãy nhẹ nhàng đưa ra mẫu câu đúng trong phản hồi của mình.

5. Đặt câu hỏi

Hỏi trẻ những câu mở sẽ kích thích tư duy, tạo cơ hội giao tiếp và dạy con cách chia sẻ ý kiến. Ví dụ: “Con mèo kia đang làm gì vậy con nghĩ?”, hay “Con thích chơi trò này vì sao?”

Nếu bạn là một phụ huynh đang lo lắng vì bản thân dành quá nhiều thời gian cho điện thoại, đừng quá lo lắng. Chỉ cần bạn dành thời gian chất lượng với con và áp dụng những gợi ý trên, việc giảm 16% lượng lời nói sẽ không còn là vấn đề.

Bằng sự quan tâm và giao tiếp thường xuyên, con bạn sẽ sớm trở thành một “chuyên gia trò chuyện” đáng yêu lúc nào không hay!